Piekbelasting of piekverbruik is het maximum dat je van het net afneemt in een kwartier.
Het capaciteitstarief is geen bijkomende tarief, maar een nieuwe berekening die vanaf 1 januari 2023 wordt toegepast voor de berekening van een deel van de nettarieven. Dat zijn de kosten die je betaalt voor de aanleg en het onderhoud van het elektriciteitsnet. De berekening van het capaciteitstarief verschilt indien je over een analoge of digitale meter beschikt. Het capaciteitstarief geldt voor elektriciteit, niet voor aardgas. lees meer hierna
1.Waarom is dat nieuwe tarief nodig?
De komende jaren zal het aantal elektrische wagens alleen maar toenemen, het aantal warmtepompen ook. Dat heeft gevolgen voor het elektriciteitsnet. Als we dat net niet efficiënter gaan gebruiken, zullen we voor enkele miljarden elektriciteitskabels moeten bijleggen, boven op wat al gepland is.
Die uitgaven komen in de elektriciteitsfactuur terecht, onder de nettarieven. Het capaciteitstarief moet maken dat we het net efficiënter gebruiken, zodat we die kosten kunnen beperken. Niet het verbruik is het criterium om de nettarieven te bepalen, wel de piekafname. Alsof niet het waterverbruik het criterium zou zijn voor je waterfactuur, maar wel hoe ver je de kraan opendraait. Elke maand wordt het kwartiertje waarin jouw elektriciteitsafname piekt, bijgehouden. Op basis van de maandpieken wordt dan een jaargemiddelde berekend.
De capaciteitstarieven zullen ongeveer 7 procent van jouw totale elektriciteitsfactuur bedragen. Ze maken deel uit van de algemene nettarieven, goed voor 13 procent van de totale factuur. Die nettarieven moeten de kosten dekken die netbeheerder Fluvius maakt voor de verdere aanleg en het onderhoud van het elektriciteitsnet. Jouw elektriciteitsverbruik op zich blijft het grootste deel van uw factuur uitmaken.
2. Zware verbruikers, zoals warmtepompen en laadpalen, blijven voorbehouden aan de happy few. Veel mensen hebben daardoor het gevoel dat ze moeten dokken voor de luxe van een ander. Is dat terecht?
“Dat beeld is begrijpelijk, maar het klopt niet”, zegt energieconsultant Kris Voorspools. “Het capaciteitstarief zet vooral een historische fout recht. Volgens de nettarieven waar we afscheid van nemen, betaalt iedereen volgens zijn verbruik op jaarbasis. Iemand die veel verbruikt, betaalt dus meer nettarieven dan iemand die weinig verbruikt. Maar of je nu veel of weinig verbruikt: de kabels om de elektriciteit tot bij jou te krijgen, zijn sowieso nodig.”
Door het capaciteitstarief zal wie veel elektriciteit ineens afneemt ook meer betalen. Op die manier worden mensen aangemoedigd om hun verbruik te spreiden. Dikkere elektriciteitskabels om een hoger piekverbruik aan te kunnen, zijn dan misschien niet nodig.
3. Wat is de vuistregel om te voorkomen dat ik meer moet betalen?
“Zet niet te veel toestellen tegelijk aan, maar maak je ook niet nodeloos veel zorgen”, zegt Joannes Laveyne, onderzoeker bij het Elektrisch Energielab van de UGent. “Je kookgedrag aanpassen is bijvoorbeeld niet nodig, maar ga nu ook niet de kamers stofzuigen of de was insteken terwijl iemand aan het koken is. Als je een warmtepomp hebt, stel dan het klokschema zo in dat ze niet draait wanneer je meestal kookt. En als je een elektrisch voertuig oplaadt, doe dat dan wanneer er geen andere apparaten draaien, bijvoorbeeld ’s nachts.”
“Iedereen is opgevoed met de reflex om grote energieverbruikers pas na 22 uur aan te leggen wegens het nachttarief. Nu moet je de reflex hebben om niet te veel grote energieverbruikers tegelijk aan te zetten.”
4. Wat is een piekmoment?
Een digitale meter registreert elk kwartier hoeveel elektriciteit je van het net afneemt. Tijdens dat kwartier kan die afname omhoog en omlaag gaan, maar alleen het gemiddelde van dat kwartier is van tel. Het kwartier per maand waarin je gemiddeld het meeste afneemt, is het piekmoment. Het minimale piekvermogen voor wie een digitale teller heeft, ligt op 2,5 kW. Het capaciteitstarief wordt dus minstens volgens die 2,5 kW berekend, ook al ligt de werkelijke piek lager. Bij klassieke tellers, met draaischijven, wordt altijd gewerkt met een vaste piek van 2,5 kW, zelfs al ligt de piek hoger.
5. Ik verbruik niks. Wat is dan mijn capaciteitstarief?
Ook dat tarief zal worden berekend volgens het forfait van 2,5 kW. “Zelfs al verbruik je heel weinig, je aansluiting veroorzaakt toch kosten voor de netbeheerder”, zegt Laveyne. “Dat gaat bijvoorbeeld over de aanleg van kabels, digitale meteropname of reservatie van capaciteit op het distributienet.”
6. Is het capaciteitstarief ook geldig voor Brussel, of alleen voor Vlaanderen? Is Vlaanderen de enige regio in Europa die dit toepast?
Alleen Vlaanderen voert het capaciteitstarief in. Wallonië plant een overstap naar een systeem met vier tijdsblokken en nettarieven, maar die zijn niet aangepast aan individuele piekafnames. In Brussel is een capaciteitstarief zoals in Vlaanderen nog niet aan de orde, ook omdat er betrekkelijk weinig digitale meters zijn geplaatst. In Nederland, Spanje en Italië bestaat ook een vorm van capaciteitstarief, maar alvast in Nederland ziet het er anders uit. Daar wordt gewerkt met een vast tarief volgens de aansluitcapaciteit van de meter.
7. Waarom bestaat er een verschil tussen mensen met een klassieke meter en mensen met een digitale meter?
Energie-expert Laveyne: “De klassieke meter kan geen kwartierwaarden registreren en kan dus niet gebruikt worden om het capaciteitstarief te berekenen. De regulator heeft ervoor gekozen om klassieke meters het minimumforfait op te leggen. Tegen eind 2024 moet bijna iedereen een digitale meter hebben.”
8. Hoe komt men bij die minimale piek van 2,5 kW voor digitale meters?
Het capaciteitstarief bepaalt iets meer dan de helft van de nieuwe nettarieven. De andere helft wordt nog steeds volgens het eigenlijke verbruik berekend. “Wie een analoge meter heeft, betaalt dan wel het minimumforfait van 2,5 kW, maar de nettarieven die hij per verbruikte kWh betaalt, zullen hoger liggen dan bij klanten met een digitale meter”, zegt Laveyne. “De eindfactuur zal gemiddeld even hoog zijn bij beide types klanten. Maar iemand met een digitale meter kan meer besparen door zijn verbruik te spreiden. Iemand met een klassieke meter kan dat niet.”
9. Hoe kan ik mijn afname voor elk kwartier zien? Hoe kan ik berekenen wat ik moet betalen? Waar kan ik de tarieven terugvinden?
Op de klantenzone van de website van netbeheerder Fluvius is het mogelijk om jouw piekvermogen te bekijken. De Vreg heeft ook een vrij gedetailleerde simulator die toelaat om de berekening te maken.
10. Waarom is het niet mogelijk om met een digitale meter onder die 2,5 kW te blijven, als mijn piekafname daaronder ligt?
“Niet alleen de pieken bepalen de kostprijs van een elektriciteitsaansluiting”, zegt Laveyne. “Er zijn ook andere vaste kosten. De netbeheerder moet ook capaciteit op zijn net reserveren voor het geval je toch eens een hogere piek hebt, wat niet uit te sluiten valt. De Vreg heeft 2,5 kW aanvaard als minimumkosten voor een aansluiting.”
11. Hoeveel toestellen moet je tegelijk aan hebben staan om 2,5 kW te halen?
Een zuivere piek van 2,5 kW betekent dat je een kwartier lang 2,5 kW afneemt van het elektriciteitsnet. “Het staat gelijk met een kwartier lang non-stop stofzuigen op de zwaarste stand (900 watt), water koken (1.100 watt) en de was strijken (500 watt)”, zegt Laveyne. “Maar in de praktijk zal de piek (die het capaciteitstarief bepaalt, red.) lager liggen. Een waterkoker bereikt het kookpunt na ongeveer twee minuten, je stofzuigt meestal geen kwartier tapijten en het strijkijzer is na enkele minuten al op temperatuur. Een grote verbruiker zoals een waterkoker is met andere woorden geen probleem, zolang dit verbruik niet te lang duurt.”
12. Als ik voor mijn gezin een maaltijd klaarmaak op een elektrisch vuur en de oven ook gebruik, moet ik dan het hoogste tarief betalen?
“De piek wordt berekend als gemiddelde per kwartier. Een elektrisch vuur en oven verbruiken in dat kwartier niet constant evenveel elektriciteit”, zegt Laveyne. “Eenmaal de oven op temperatuur is, meestal na een vijftal minuutjes, valt het verbruik terug tot het op temperatuur houden van de oven. Ook de bekkens van een elektrisch vuur verbruiken slechts elektriciteit naargelang de stand waarop ze gebruikt worden. Je hoeft dus niet per se je kookgedrag aan te passen. Wel zou ik bijvoorbeeld niet stofzuigen terwijl je kookt. TV kijken of de laptop gebruiken kan uiteraard wel.”
13. Hoe kan een eigenaar van een warmtepomp zijn piekafname onder controle houden?
Laveyne: “Stel het klokschema van de warmtepomp zo in dat ze niet draait tijdens de uren waarin je meestal kookt (middag, vooravond), en dat ze het sanitair warm water tijdens de namiddag opwarmt met eigen zonnestroom. Om het huis op temperatuur te houden vereist een warmtepomp doorgaans niet zo veel vermogen, en ze kan gerust enkele uurtjes uit zonder dat er comfortverlies optreedt. Enkel het opwarmen van de sanitair warmwaterbuffer is een echte piek.”
14. Hoe zit het met accumulatieverwarming? Moet ik die nog ’s nachts laten opladen? Heeft het zin te blijven werken met een exclusieve nachtteller?
“Het exclusieve nachttarief verdwijnt”, zegt Laveyne. ”Dat tarief was ooit goedkoper om mensen aan te moedigen de nachtelijke overproductie van de kerncentrales op te gebruiken. Sinds de intrede van hernieuwbare energie heeft dat nog weinig zin, want elektriciteit is nu het goedkoopst wanneer er veel zon of wind is.”
“Mensen met accumulatieverwarming doen er goed aan die te vervangen door alternatieven. Je kunt hier premies van de Vlaamse overheid voor krijgen. In afwachting, of als vervanging niet mogelijk is omdat je in een huurappartement woont, doe je er het best aan de kachels gespreid op te laden, een voor een.”
Volgens de Vreg hebben de meeste gezinnen met uitsluitend nachttarief op dit moment nog een klassieke meter. “Die behouden ze nog tot begin 2028. Dat heeft de Vlaamse regering beslist. Zij betalen in de volgende jaren het capaciteitstarief als een vast bedrag volgens het piekvermogen van 2,5 kW.
15. Kan ik een digitale meter aanvragen? Of moet ik wachten op mijn beurt?
Een digitale meter aanvragen kan via de website van Fluvius. De plaatsingskosten daarvoor bedragen 88 euro. Die betaal je niet als je wacht tot Fluvius er zelf een komt plaatsen.
16. Bestaat er een apparaat of ‘hardware’ dat toelaat om je piekverbruik te beperken? Een soort van ‘trechter’ die je zelf kunt creëren om een limiet in te stellen?
“Er worden op dit moment allerlei zaken ontwikkeld die het energieverbruik van je huis kunnen automatiseren en optimaliseren”, zegt Laveyne. “Voorlopig spitst dat zich vooral toe op grote verbruikers, zoals elektrische wagens en warmtepompen. Dat zijn ook de verbruikers die de grootste impact zullen hebben op het capaciteitstarief. De impact van huishoudtoestellen is eerder beperkt, maar ook daar werkt men aan “slimme” sturingen. Bij sun4power werken we met het JILLIX systeem.
17. Zal er een verschil zijn tussen een- en driefasige aansluitingen?
Neen. “Het maakt niet uit of je een monofasige of driefasige elektriciteitsaansluiting hebt”, stelt de Vreg. “Voor het capaciteitstarief telt alleen het piekvermogen dat jouw digitale meter registreert.”
18. Wordt er ook een capaciteitstarief aangerekend voor de elektriciteit die je op het net zet door zonnepanelen?
Dat zal niet gebeuren. Enkel de elektriciteit die je afneemt van het net telt voor het capaciteitstarief.
19. Wordt een piek uitgevlakt door wat de zonnepanelen genereren?
Laveyne: “Dat kan, als het piekverbruik zich voordoet tijdens de uren waarop de zonnepanelen elektriciteit opwekken. Het huishoudelijke piekverbruik ligt over het algemeen tijdens de ochtend en vooral tijdens de vooravond. Dan produceren de zonnepanelen weinig tot niets.”
“Een thuisbatterij kan de zonne-energie opslaan en zo ook het piekverbruik tijdens de avond afvlakken. Met zonnepanelen in combinatie met een thuisbatterij zul je dus een (stevige) reductie van je capaciteitstarief zien.
20. Hoe zit het met het prosumententarief?
Dat blijft bestaan. Eigenaars van zonnepanelen die een klassieke teller hebben – die kan terugdraaien – zullen nog altijd hun prosumententarief moeten betalen. Dat zal wel lager liggen dan tot nu het geval was.