Wie denkt dat zijn energiefactuur snel zal dalen, is eraan voor de moeite. De energieprijzen in Europa zullen nog een tijd hoog blijven, waarschuwt het beurshuis Jefferies, dat niet minder dan zeven argumenten aanhaalt.
De torenhoge energieprijzen in Europa zijn terug te voeren tot het dure aardgas. Hoewel de prijs de voorbije weken gezakt is, kost aardgas in Europa met ruim 80 euro per megawattuur vier keer meer dan begin vorig jaar. De aardgashausse maakt ook andere energiebronnen duurder. Dat geldt in de eerste plaats voor elektriciteit, omdat het opwekken van stroom voor een groot deel via aardgas gebeurt. Dat percentage zal nog toenemen naarmate meer kerncentrales worden stilgelegd en landen meer steen- en bruinkoolcentrales afschakelen in de groene transitie.
‘Die structurele trend leidt tot een hogere vraag naar aardgas, terwijl het aanbod niet volgt’, zeggen analisten Luke Sussams en Charles Boakye. Ze sommen zeven factoren op waarom aardgas zo duur is, en zien geen tekenen dat die factoren op korte termijn gunstiger worden.
1. Minder steenkool en kernenergie
Alle Europese landen hebben de energieproductie met vervuilende steenkool teruggeschroefd. In het Verenigd Koninkrijk zakte de energieopwekking met steenkool van 65 procent in 1990 tot 2 procent in 2020. Over drie jaar gaat steenkool volledig in de ban.
De structurele trend kern- en kolencentrales stil te leggen leidt tot een hogere vraag naar aardgas, maar het aanbod volgt niet.
Tegelijk is de productie uit kernenergie - die geen uitstoot veroorzaakt - fors gezakt wegens vragen over de kostprijs, de veiligheid en politieke overwegingen, stellen de analisten. In 1995 kwam nog 27 procent van de Britse energie van kerncentrales, tegen 16 procent in 2020. In 2021 is de nucleaire productie nog eens 8 procent gezakt. In Duitsland gaat de laatste kernreactor eind dit jaar dicht, terwijl het land in 2010 nog 22 procent van zijn energiebehoefte uit nucleaire centrales haalde.
‘Zo’n uitfasering van traditionele energie zou gepaard moeten gaan met significante investeringen in netwerken, interconnectie systemen, energieopslag en dergelijke om de bevoorrading te verzekeren als de hernieuwbare energiebronnen minder dan verwacht produceren’, zeggen de analisten. ‘Veel Europese landen hebben dat niet gedaan. Het gevolg is dat ze weer op traditionele bronnen overschakelen bij tekorten. Maar door het dure aardgas heeft Duitsland in 2021 27 procent meer steen- en bruinkool gebruikt.’
'De daling is structureel, omdat het erg duur zou zijn en lang zou duren om die trend weer te keren. Bovendien is het politiek gênant om zulke beslissingen terug te schroeven.'
2. De economie groeit
De economische turnaround in Europa na het eerste pandemie jaar was sterk. Economen ramen de groei op 5 procent. Concrete cijfers zijn er nog niet, maar experts schatten dat zowel de vraag van de industrie als het transport enkele procenten hoger lag. Sinds oktober is het aardgasverbruik wel gezakt omdat sommige fabrieken besloten minder of niet meer te produceren, zoals de zinkgroep Nyrstar.
3. De gasvoorraden blijven zakken
Experts waarschuwen al sinds september dat de gasvoorraden in Europa te laag zijn. Deze maand raakten de gastanks nog leger. Ze zitten voor 49 procent vol, het laagste peil voor januari ooit en 21 procent onder het vijfjarig gemiddelde.
De voorraaddaling begon vorige winter. Wegens het extreem koude weer steeg de vraag van de gezinnen toen met 5 procent, terwijl er ook minder wind- en kernenergie op het net kwam.
4. Rusland exporteert 38 procent minder
Rusland is onze belangrijkste aardgasleverancier, maar de export naar continentaal Europa is met 38 procent gezakt tegenover 2018. De daling is sinds 2019 ingezet. ‘We denken niet dat dat zal veranderen. De Duitse regering blijft bakkeleien over wat ze met de Nord Stream 2-pijpleiding moet doen’, zegt Jefferies.
Die pijplijn die Duitsland rechtstreeks met Rusland verbindt, is klaar maar de EU weigert ze goed te keuren. De Amerikanen oefenen druk uit om ze niet te openen omdat Europa dan nog afhankelijker van Russisch gas zou worden. Ook de spanningen in Oekraïne spelen mee. Door de Russische dreiging aan de grens is Duitsland niet geneigd snel toe te geven.
5. We importeren kwart minder lng
Lng, vloeibaar gemaakt aardgas dat via schepen vervoerd wordt, is een alternatief. Maar omdat de Aziaten meer betalen, kiezen veel gastankers - die vooral uit de VS en het Midden-Oosten komen - voor Aziatische havens. Vooral China koopt veel ladingen op. In december vorig jaar importeerde de EU 25 procent minder lng dan in december 2019.
6. Te weinig wind
In Duitsland was de wind vorig jaar 15 procent minder krachtig dan het tienjarig gemiddelde. Dat is slecht nieuws voor de productie van hernieuwbare energie.
De windsnelheden liggen al een hele tijd onder hun historisch gemiddelde. In Duitsland blies de wind vorig jaar 15 procent minder krachtig dan het tienjaarlijks gemiddelde. ‘Daardoor produceerde Duitsland ondanks meer windmolens minder windenergie. Klimaatwetenschappers denken dat de windsnelheden geleidelijk zullen afnemen door de klimaatverandering. Dat kan structurele problemen geven’, waarschuwt het rapport. Duitsland haalt zo’n 30 procent van zijn behoefde uit windenergie. Samen met waterkrachtcentrales en zonne-energie loopt dat op tot 36 procent.
7. Hoge CO2-prijzen
De kostprijs voor een recht om in de EU een ton CO2 uit te stoten, is in een jaar van 35 naar ruim 80 euro gestegen. Dat komt vooral omdat de vervuilende steenkoolcentrales meer produceren door het dure aardgas en dus mee rechten nodig hebben. De dure elektriciteit compenseert dat voor hen, maar het draagt bij tot de algemene stijging van de energiekosten. Ook voor bedrijven die veel uitstoten of veel energie nodig hebben, maakt het de productie duurder, wat in een hogere inflatie resulteert.